Coğrafya Dünyası
  Türkiye'nin Toprakları
 
TÜRKİYE’DE TOPRAK TİPLERİ VE TOPRAK KULLANIMI

1-ZONAL TOPRAKLAR
Ana kaya üzerinde oluşmuş topraklar, ülkemizdeki iklim ve bitki örtüsüne bağlı olarak oluşmuşlardır. Düz veya az eğimli alanlarda oluşmuş bu topraklara zonal veya yerli topraklar adı verilir. İklimin etkisi toprağın gelişimini etkilediği için zonal topraklar tabakalaşmalarına göre sınıflandırılır. Zonal topraklarda toprak profili tamamlanmıştır.
 
Başlıca zonal toprak tipleri şunlardır:

-KAHVERENGİ ORMAN TOPRAKLARI
Orman örtüsü altında oluşan bu topraklar organik madde bakımından zengin olduklarından renkleri koyudur.
Yıkanmanın fazla olduğu yerlerde asitli ve kireçsiz orman toprakları oluşmaktadır. İyi yıkanmış bu topraklar çay ve kivi yetiştirmek için oldukça elverişlidir.
Ülkemizde bu tip topraklar, Kuzey Anadolu Dağlarının denize bakan yamaçlarında yaygındır

-KIRMIZI AKDENİZ TOPRAKLARI (TERRA-ROSSA)
Akdeniz iklim bölgelerinde genellikle kalkerler üzerinde oluşan
Bu toprakların bünyelerindeki demirin oksitlenmesinden dolayı renkleri kırmızıdır. Organik madde bakımından fazla zengin değildir. Bu topraklarda genellikle turunçgil, bağcılık ve zeytin tarımı yapılmaktadır   
                  
-KAHVERENGİ BOZKIR TOPRAKLARI   
Bozkır sahalarında, yıllık yağış miktarının 400 mm'nin altında olduğu yerlerde oluşmuştur. Bu topraklar, organik madde bakımından fazla zengin değildir. Ülkemizin iç kesimlerinde yaygındır. Bu topraklarda genellikle tahıl tarımı ve küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır
            
-KESTANE RENKLİ BOZKIR TOPRAKLARI
Bozkır alanlarında yıllık yağış miktarının 400-600 mm olduğu yerlerde oluşmuştur. Bu topraklar, organik madde bakımından zengindir. Ülkemizin iç kesimlerinde görülür. Bu toprakların bulunduğu alanlarda genellikle tahıl tarımı ve küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır.

-ÇERNEZYOM TOPRAKLAR
Karasal iklimde çayır bitki örtüsü altında oluşur. Bu topraklara Erzurum-Kars çevresinde ve Doğu Karadeniz Dağlarında rastlanır. Üzerinde gür otlakların bulunur. Bu alanlarda genellikle büyükbaş hayvancılık yapılmaktadır.

2-İNTRAZONAL TOPRAKLAR
Ana Materyalin Etkili Olduğu  Yerli  Topraklar:
Bitki örtüsünün zayıf olduğu eğimli yamaçlarda toprak aşınır, geriye sığ bir toprak tabakası kalır. Bu toprakların özelliğini ana madde etkiler. Ana materyalin etkisini yansıtan bu topraklara intrazonal topraklar denir. 
 
Başlıca intrazonal toprak tipleri şunlardır:
1-Kumlu Topraklar:
Karadeniz de kumtaşlarının bulunduğu araziler üzerinde bulunan bu topraklar, özellikle Bolu, Samsun ve Bartın arasında görülür.
Su geçirgenliği fazla, havalanması iyi, verimsizdir. Tahıl tarımı dışındaki bazı bitkilerin yetişmesi  için gereklidir      
2- Killi ve Kireçli Topraklar:
Genellikle İç Anadolu, İç Batı Anadolu ve Doğu Anadolu çöküntü havzalarında kireç taşının ayrışmasıyla oluşur.
 a)Vertisoller:
Muş ve Altın başak ovalarında, Ergene havzasında, Bursa – Karacabey arasında, Menemen ovasında ve Konya da görülür.
Killi topraklardır. Bu yüzden, yazın kuruduğunda çatlaklar oluşur. Kışın suya doygun hale gelince çatlakların altında oluşan topraklar yüzeye çıkar. Bu topraklara dönen toprak anlamına gelen vertisol denmiştir. Anadolu da bu topraklara taş doğuran topraklar denir. Toprağın üst kısmı organik madde bakımdan zengindir. Altta kireç birikimi vardır. Sürülmesi  zordur.
Trakya'da kara kepir, Anadolu'da taş doğuran toprak adı verilir
b)Rendzinalar: 
Bu topraklar killi ve kireçli göl tortuları veya yumuşak kireç taşlarının bulunduğu sahalarda oluşmuştur. Koyu renkli rendzinaların içinde kireç taşları da bulunur. Toprak, besin maddeleri yönünden zengindir. Bu topraklarda tahıl yetiştiren eğimli sahalarda yer yer ormanlar yetişir. İç Anadolu Trakya Ege ve Doğu Anadolu da yaygındır.
3-Çorak (tuzlu ve Alkali)Topraklar: 
Kapalı havza veya eski göl tabanlarında oluşan topraklardır. Bu topraklarda tuz oranı fazla olduğundan tarım yapılamaz. Bu tip topraklara Tuz Gölü çevresinde ve Konya Ovası'nda rastlanmaktadır.
Konya Ovası ve Tuz Gölü çevresinde yaygın olarak bulunan tuzlu topraklarda bitki örtüsü zayıftır.
 
3- AZONAL TOPRAKLAR
Akarsular, buzullar ve rüzgârlar tarafından taşınan maddelerin birikmesi ile oluşmuş topraklara, azonal (taşınmış) topraklar adı verilir.
Yurdumuzda akarsuların oluşturduğu genç topraklar yaygındır. Ancak, buzulların ve rüzgârların oluşturduğu topraklara fazla rastlanmaz. Azonal topraklar daha çok birikmenin etkili olduğu yerlerde görülür. Toprak profili ve tabakaları bulunmayan bu topraklar, tabakalaşmanın başlangıç aşamasındadır.
 
Başlıca azonal toprak tipleri şunlardır:
 
-ALÜVYAL TOPRAKLAR
Akarsuların taşıyıp biriktirdiği malzemelerden oluşan alüvyal topraklar, vadi tabanlarındaki düzlüklerde, akarsu birikinti ovalarında, delta ovalarında ve eski göl tabanlarında yaygındır.
Ülkemizde alüvyal toprakların görüldüğü başlıca alanlar:
Karadeniz kıyılarında; Bafra, Çarşamba ve Adapazarı ovaları.
Ege kıyılarında; Bakırçay, Gediz, Küçük ve Büyük Menderes ovaları.
Akdeniz kıyılarında; Çukurova, Amik Ovası, Silifke ve Antalya ovaları.
iç kesimlerde; Erzurum, Erzincan, Muş, Erbaa, Niksar ve Konya ovaları alüvyal toprakların geniş yer kapladığı alanlardır.
Bu topraklar, taşınan materyalin özelliklerine bağlı olarak killi, kalkerli veya kumlu olabilir.
Alüvyal toprakların horizonları gelişmemiştir. Toprak yüzeyi, akarsuların taşıyıp getirdiği malzeme ile sürekli yenilenmektedir. İşlenmesi kolay olan alüvyal topraklar, mineral ve organik madde bakımından zengin oldukların­dan verimleri oldukça yüksektir. Bu yüzden alüvyal toprakların bulunduğu yerler ülkemizin önemli tarım alanlarıdır.

-KOLÜVYAL TOPRAKLAR
Dağlık alanlarda eğimli yamaçlar boyunca ufalanan malzemenin dağların eteklerinde birikmesi ile oluşan topraklardır. Özellikle bitki örtüsünden yoksun yamaçlarda çözülen malzeme, yağmur ve sel suları tarafından taşınarak etekte biriktirilir. Su tutma kapasitesi düşük olan bu topraklarda genellikle bağcılık ve bahçe tarımı yapılmaktadır.
Yamaçlarda aşınma devamlı olursa ince malzemeler sürekli taşınır. Böylece yamaçta geriye sadece iri malzeme kalır ve bu alanlarda iri malzemenin hâkim olduğu taşlı topraklar (litosoller) meydana gelir

-REGOSOLLER
Volkanlardan çıkan kum boyutundaki malzemeler, akarsuların biriktirdiği kumlu depolar veya yamaç eteklerindeki kumlu kolüvyal depolar üzerinde oluşan kumlu topraklardır

TÜRKİYE’DE TOPRAKLARDAN YARARLANMA

Toprak, ekonomi de ham madde olarak ve tarım açısından değerlendirilir. Ham madde olarak seramik, fayans, kiremit, tuğla, çimento, kireç gibi alanlarda kullanılır. Tarım açısından hayvancılık bitki yetiştirme ve ormancılık alanlarında yararlanılır.



Toprağın Tarımda Kullanılması
Türkiye arazisinin %36’sında tarım yapılmakta olup iklim ve toprak farklılığından dolayı yetiştirilen ürün çeşidi oldukça fazladır. Tarla alanlarının büyük bir kısmında tahıl yetiştirilmektedir. Tahıllar için de en çok ekimi yapılan ürün buğdaydır.


Tarım da verimlilik toprağın yapısıyla da yakından ilgilidir. Bazı bitki türleri bazı toprak türlerinden daha kaliteli ve verimli yetişir. Örneğin; çay fazla yıkanmış kireçsiz topraklarda, antepfıstığı kurak bölgelerin kireçli topraklarında, yumrulu bitkiler kumlu topraklarda, üzüm bağları kumlu çakıllı topraklarda iyi yetişmekte ve daha fazla verim alınmaktadır.

Hayvancılık
Maki ve çalılıkların yaygın olduğu yerlerde kıl keçisi; bozkır alanlarında koyun, çayırların yaygın olduğu yerlerde sığır; dut ağaçlarının yaygın olduğu yerlerde ipek böcekçiliği; çiçekli bitkiler, çam ormanları meyve bahçelerinin yaygın olduğu yerlerde ise arı yetiştiriciliği yaygın olarak yapılmaktadır.

Ormancılık
Ormanlardan Faydalanma
Bir ülkenin en değerli doğal kaynaklarından bir de ormanlardır. Türkiye’nin yaklaşık % 25’i orman arazilerinden oluşur. Buna göre yurdumuz ormanca çok zengin bir ülke değildir. Çünkü ülkemizin doğal koşulları ormanların yetişmesine fazla uygun değildir. Türkiye orman arazilerinin % 83’ü kıyı bölgelerimizde bulunmaktadır. Ormanlık arazinin kıyı bölgelerimizde geniş olması nem ve yağış koşullarının bir sonucudur.

Ormanın en önemli özelliği yenilenebilir ve çoğaltılabilir bir kaynak olmasıdır. Ormanlarımızın yıllık verimleri düşüktür. Orman ürünlerimizin başında odun hammaddesi gelir. Tomruk, kereste, maden direği, tel direği, sanayi odunu, kâğıtlık odun, yakacak odun, çıra, reçine, şimşir, defneyaprağı, sığla yağı ormanlardan elde edilen ürünlerdir.

Çok önemli bir hammadde kaynağı olan ormanlarımızın % 21’, iyi orman, % 27’si oldukça iyi, % 15’i normal baltalıktır. Bu nedenle ormanlarımızın ülke ekonomisine katkısı oldukça azdır.

Ormanlardan elde edilen ürünler
-
Asıl orman ürünleri:
Tomruk, parke, mobilya, sunta, kâğıt, kontrplak, odun vb

-Yan orman ürünleri:
Reçine, sığla yağı, çam kozalağı, ıhlamur, keçiboynuzu, defneyaprağı vb

Ormanların hizmet çeşitleri:
•   Suyu düzenleme
•   Toprağı koruma
•   İklimi etkileme
•   Doğayı koruma ve güzelleştirme

Toprağın sanayide kullanılması
Seramik, porselen, çömlek, tuğla ve kiremit üretiminde ana ham madde kildir. 1984’lü yıllardan sonra kentleşmeyle birlikte inşaat sektöründeki gelişmeye paralel olarak artan talebi karşılamak için tuğla, kiremit, seramik, fayans vb gereçler üreten birçok tesis kurulmuştur.
Kütahya, İzmir, Bozüyük, Söğüt (Bilecik), Çan (Çanakkale) gibi illerimizde seramik sanayisi gelişmiştir.
Manisa, İzmir, Uşak, Kütahya, Eskişehir, Çorum, Kastamonu, Tokat gibi illerimizde tuğla ve kiremit fabrikaları yoğunlaşmıştır.
Ayrıca ülkemizden bazı Avrupa ülkelerine önemli miktarda kil ihraç edilmektedir.


 
   
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol