Coğrafya Dünyası - 11 Sınıf Etkinlikler (100- 165 Sh.)

ETKİNLİK:2/100

TÜRKİYE MADEN HARİTASININ DEĞERLENDİRİLMESİ

1-Türkiye’de madenlerin yoğunlaştığı yerler: Ege Bölgesi, Güney Marmara Bölümü, Yukarı Fırat Bölümü, Doğu Karadeniz Bölümü

2-Türkiye de en yaygın madenler: Manganez, Bakır, Linyit, Krom, Demirdir.

Sebebi;

1-Ülkemizin dağ oluşumu hareketlerinden fazla etkilenmesi,

2-Dağ oluşumu hareketleri sonucunda başkalaşım ve volkanizma hareketlerine yaygın olarak uğramasıdır.

Söz gelimi demir, krom, çinko, bakır ve kurşun oluşumu bu tür yer hareketleri ile ilgilidir.

3-Türkiye Maden haritası ile Fiziki harita karşılaştırıldığında; Marmara Bölgesi, Ege Bölgesi, İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu madenleri daha kolay işletilebilir.

Sebebi:Yer şekillerinin engebesiz oluşu.Dağlık ve engebeli arazilerdeki madenlerin işletilmesi zordur. İşletme maliyeti çok yüksek olacağından ekonomik olmaz.

4-Pazara yakınlık ve Ulaşım: Sanayi merkezlerine yakınlık ve ulaşım kolaylığı madenlerin üretim maliyetini azaltacağı için; Marmara ve Ege bölgelerindeki madenler daha ekonomik olarak değerlendirilebilir.

ETKİNLİK:3/103

GRAFİĞİN YORUMLANMASI

1- Grafikteki üç madeninde çıkarılma miktarları istikrarsızdır.

2- 1998 toplam çıkarımın en fazla olduğu yıldır.

3- 2002 toplam çıkarımın en az olduğu yıldır.

4- En çok çıkarılan maden Demirdir.

5- En az çıkarılan maden Kromdur.

6- Genel olarak üç madeninde üretimi gittikçe azalmaktadır.

ETKİNLİK:4/107

TÜRKİYE MADEN İHRACAT VE İTHALAT TABLOLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

1-Taş Kömürü İthalatı: Türkiye Taş Kömürü çıkarımının iç ihtiyacı karşılayamadığını gösterir.Yine ülke içi kullanımının fazla olması ithalatta etkilidir.

2-Bazı madenlerin ithal edilmemesinin sebebi: Kendi üretimimizin ihtiyacımızı karşılayabildiğini, ya da alınmayan madenin Türkiyede kullanım alanının olmadığını gösterir.

3-Linyitin az ihraç edilmesinin sebebi: Kalorisi düşük, kalitesiz olması.

4-Bakırın hem ihraç hem de ithal ürünü olması: ihracatta ham bakır ön planda, ithalatta bakırdan yapılan yarı işlenmiş ürünler yer almaktadır. Bu durum bakırın hem ihracat hem de ithalat ürünü yapmaktadır.

TÜRKİYE ENERJİ KAYNAKLARI 2005 YILI ÜRETİMİ
VE TÜKETİMİ(TÜİK)

Kitabınızda verilen Türkiye Enerji Üretim ve Tüketim tablolarından faydalanarak aşağıdaki soruları cevaplandırınız.

1-2005 yılı üretim ve tüketime göre en fazla açık: DOĞALGAZ dadır.(Yaklaşık 27 kat)

2-Toplam üretim ve tüketim değerlerine göre açık en fazla 2005 yılıdır.(66 milyon ton açık var)

3-Enerji ihtiyacımızdaki değişim: sürekli artmaktadır. Enerji kullanım alanlarının çoğalması özellikle kentleşme ve sanayileşme, nüfusun sürekli ve hızlı artması enerji ihtiyacını da artırmaktadır.

4-İhraç ettiğimiz enerji türleri: Asfaltit, Linyit

5-1998 den önceki yıllarda Rüzgar enerjisinin istatistiklerde yer almamasının sebebi üretiminin olmamasıdır.

6-İthal ettiğimiz enerji türleri: Taş kömürü, Linyit, Petrol, Doğalgaz

Sanayi-Etkinlik-1

ETKİNLİK

Tablodaki fabrikalar hangi şehirlere kurulmalı ve nedenleri

FABRİKALAR	Kurmak İstediğiniz Yer	Hammadde	Enerji	İş Gücü	Ulaşım	Teknoloji	Pazar
Şeker Fabrikası	Kayseri	x		x	x		x
Konserve Fabrikası	Bursa	x			x		x
Zeytinyağı Fabrikası	Balıkesir	x
Ayçiçeği Yağı Fabrikası	Tekirdağ	x					x
Çay Fabrikası	Rize	x
Sigara Fabrikası	Manisa	x			x		x
Demir-Çelik Fabrikası	Sivas	x
Pamuklu Dokuma Fabrikası	İzmir	x	x	x	x	x	x
Yünlü Dokuma Fabrikası	Van	x		x
Halı ve Kilim Fabrikası	Gaziantep	x		x			x
İpekli Dokuma Fabrikası	Bursa	x			x		x
Otomobil Fabrikası	İzmit	x			x	x	x
Tersane	İstanbul	x		x	x	x	x

Çimento Fabrikası Nevşehir

Cam Fabrikası Sinop

Seramik Fabrikası Bilecik

Türkiye Haritasında işaretli şehirlerde hangi sanayi kolları gelişmiştir nedenleri.

Şehir	Hangi Sanayi Faaliyetleri	Neden
İstanbul	Makine, gemi, cam, otomotiv, mobilya, gıda, giyim, tekstil, kimya, deri, meşrubat, yedek parça	Ulaşım kolaylığı, pazara yakınlık, işgücü varlığı, sermaye varlığı
İzmit	Kağıt, kimya, plastik, rafineri, otomotiv, mobilya	Ulaşım, Pazar, sermaye
Bursa	Tekstil, otomotiv, gıda, elektronik, lastik, kimya	Hammadde, ulaşım, Pazar, işgücü
İzmir	Tekstil, giyim, otomotiv, gıda, mobilya, dokuma, toprak ve çimento	Hammadde, enerji, ulaşım, Pazar, sermaye
Eskişehir	Seramik, makine, yedekparça, şeker, gıda, elektronik	Hammadde, ulaşım
Zonguldak	Metal, demir-çelik, toprak ve çimento	Hammadde, enerji, ulaşım
Karabük	Demir-çelik	Enerji
Ankara	Gıda, şeker, çimento, mobilya, plastik, kimya, tekstil	Ulaşım, Pazar, sermaye, işgücü
Konya	Gıda, şeker, çimento, giyim, tekstil	Hammadde, ulaşım, Pazar,
Kayseri	Mobilya, şeker, makine ekipmanı, meşrubat, gıda, giyim, kimya	Hammadde, ulaşım, işgücü, Pazar
Mersin	Metal, tekstil, giyim, plastik, kimya, gıda	Ulaşım, hammadde
Adana	Tekstil, giyim, otomotiv, lastik, elektronik	Hammadde, ulaşım, Pazar
İskenderun	Demir-çelik	Ulaşım
Samsun	Sigara, metal, şeker, giyim, makine ekipmanı, toprak ve çimento	Hammadde, ulaşım, Pazar
Gaziantep	Plastik, metal, tekstil, mobilya,	Ulaşım, Pazar
Rize	Çay, orman ürünleri ve mobilya	Hammadde
Erzurum	Gıda, çimento, şeker, deri	Hammadde

1-Türkiye’de Sanayinin Geliştiği Yerler

Marmara Bölgesinde: İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa
Ege Bölgesinde: İzmir, Denizli, Aydın, Manisa
İç Anadolu Bölgesinde: Ankara, Eskişehir, Konya, Kayseri
Akdeniz Bölgesinde: Adana, Mersin, Kahramanmaraş, İskenderun
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde: Gaziantep
Karadeniz Bölgesinde: Samsun, Zonguldak, Karabük
Doğu Anadolu Bölgesinde: Erzurum, Elazığ

Türkiye’de sanayinin geliştiği yerlerde sanayinin gelişme nedenleri:

Nüfusun Kalabalık olması; Pazarlama kolaylığı ve İşgücü temin kolaylığı

Ulaşım Kolaylığı; hammadde ve mamul maddelerin kolaylıkla taşınabileceği her türlü taşıma imkânlarının varlığı.

İklim şartlarının uygunluğu (özellikle kıyı bölgelerdeki yoğunlaşmada iklim şartlarının uygunluğu önemli bir etkendir)

2- Türkiye’de en yaygın sanayi kolu:

Gıda Sanayi Sebebi: Hammaddesinin her yerde bol miktarda bulunması ve insanların temel besin ürünleri olduğu için gıda ürünlerine talebin fazla olması.

Gıda sanayisinin kuruluş yeri genel olarak hammaddeye bağlıdır. Örneğin; et ve süt ürünleri üretim yerlerinde işlenmeli, uzak mesafelere taşınıp işlenmesi üründe bozumalara sebep olur.

3- Kıyı ve İç Bölgelerin sanayi durumlarının karşılaştırılması:

Kıyı bölgeler sanayi faaliyetleri bakımından daha zengindir. Kıyı bölgeler sanayi faaliyetleri için daha uygun şartlara sahiptirler. Özellikle ılıman iklim şartları ve ulaşım kolaylığı kıyı bölgelerde sanayinin daha çok gelişmesini sağlamaktadır.

4- Şeker Fabrikalarının her yerde yaygın olmasının sebebi:

Şeker fabrikalarının hammaddesi olan şekerpancarının uzak mesafelere taşınmasının ekonomik olmaması (yükte ağır, pahada hafif hammadde) nedeniyle, şeker fabrikalarının şekerpancarı üretim yerlerinin yakınlarına yapılmasını gerektirmiştir. Bu da her yerde şeker fabrikasının yaygın olarak kurulmasını sağlamıştır.

5- Orman ürünleri sanayisinin orman olmayan yerlerde de kurulmasının sebebi:

Orman ürünleri hammaddesinin kolay taşındığı için her yerde fabrikası kurulabilir. İç bölgelerde tüketim yerlerine yakınlık nedeniyle kolaylıkla gelişmektedir.

SAYFA 117/118 ETKİNLİK ÇALIŞMASI

1.Sanayi, ülkemizde daha çok hangi yörelerimizde yoğunlaşmıştır? Bunun

nedenlerini tartışınız.

Marmara Bölgesinde: İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa

Ege Bölgesinde: İzmir, Denizli, Aydın, Manisa

İç Anadolu Bölgesinde: Ankara, Eskişehir, Konya, Kayseri

Akdeniz Bölgesinde: Adana, Mersin, Kahramanmaraş, İskenderun

Güneydoğu Anadolu Bölgesinde: Gaziantep

Karadeniz Bölgesinde: Samsun, Zonguldak, Karabük

Doğu Anadolu Bölgesinde: Erzurum, Elazığ

Türkiye’de sanayinin geliştiği yerlerde sanayinin gelişme nedenleri:

Nüfusun Kalabalık olması; Pazarlama kolaylığı ve İşgücü temin kolaylığı

Ulaşım Kolaylığı; hammadde ve mamul maddelerin kolaylıkla taşınabileceği her türlü taşıma imkânlarının varlığı.İklim şartlarının uygunluğu (özellikle kıyı bölgelerdeki yoğunlaşmada iklim şartlarının uygunluğu önemli bir etkendir)

2.Sanayi bakımından en geri kalmış yörelerimiz nerelerdir? Bunun nedenlerini

tartışınız.

Kastamonu ,Sinop,Doğu Anadolu Bölgesi Doğu Karadeniz Bölümü

NEDENLERİ:

Ulaşımın gelişmemiş olması

Önemli Pazar ve hammadde alanlarına uzak olma

Yer şekillerinin engebeli olması

Olumsuz iklim şartları ve sermaye yetersizliği

ETKİNLİK /118

1-Türkiye’de Sanayinin Geliştiği Yerler

a. Marmara Bölgesinde: İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa

b. Ege Bölgesinde: İzmir, Denizli, Aydın, Manisa

c. İç Anadolu Bölgesinde: Ankara, Eskişehir, Konya, Kayseri

d. Akdeniz Bölgesinde: Adana, Mersin, Kahramanmaraş, İskenderun

e. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde: Gaziantep

f. Karadeniz Bölgesinde:Samsun, Zonguldak, Karabük

g. Doğu Anadolu Bölgesinde: Erzurum, Elazığ

Türkiye’de sanayinin geliştiği yerlerde sanayinin gelişme nedenleri:

Nüfusun Kalabalık olması; Pazarlama kolaylığı ve İşgücü temin kolaylığı

Ulaşım Kolaylığı; hammadde ve mamul maddelerin kolaylıkla taşınabileceği her türlü taşıma imkânlarının varlığı.

İklim şartlarının uygunluğu (özellikle kıyı bölgelerdeki yoğunlaşmada iklim şartlarının uygunluğu önemli bir etkendir)

2-Türkiye’de en yaygın sanayi kolu:Gıda Sanayi Sebebi:Hammaddesinin her yerde bol miktarda bulunması ve insanların temel besin ürünleri olduğu için gıda ürünlerine talebin fazla olması.

3-Kıyı ve İç Bölgelerin sanayi durumlarının karşılaştırılması:

4- Şeker Fabrikalarının her yerde yaygın olmasının sebebi:

5-Orman ürünleri sanayisinin orman olmayan yerlerde de kurulmasının sebebi:

Orman ürünleri hammaddesinin kolay taşındığı için her yerde fabrikası kurulabilir.İç bölgelerde tüketim yerlerine yakınlık nedeniyle kolaylıkla gelişmektedir.Çabuk bozulma özelliği yoktur taşınmada dayanıklıdır.

SAYFA 120 ETKİNLİK ÇALIŞMALARI

ETKİNLİK/1

1-Doğa olayları ne zaman afete dönüşür?

Doğa olayları can ve mal kaybına yol açtığı noktada doğal afet gurubuna girer. Afetin ilk özelliği doğal olması, ikincisi can ve mal kaybına neden olması bir diğeri çok kısa zamanda meydana gelmesi ve son olarak da başladıktan sonra insanlar tarafından engellenememesidir.

Doğa olaylarının afete dönüşmesinde etkili olan faktörler şunlardır:

1.Ülkemizin jeolojik özellikleri

2.Ülkemizin jeomorfolojik özellikleri

3.Ülkemizin meteorolojik özellikleri

4.Göç alan yerleşmelerin plansız kentleşmesi

5.Tarıma elverişli düzlüklerin yerleşme ve sanayi alanlarına dönüştürülmesi

6.Ekolojik dengenin bozulmasıdır.

2-Sizce yurdumuza en çok zarar veren doğal afetler hangileridir?

Türkiye’deki doğal afetlerin yüzde 61′ini deprem, yüzde 15′ini heyelan, yüzde

14′ünü sel, yüzde 5′ini kaya düşmesi, yüzde 4′ünü yangın, yüzde 1′ini çığ

oluşturuyor.

ETKİNLİK/2

Yukarıda yurdumuzun değişik yerlerinde meydana gelen doğal afetlerle ilgili fotoğraflar verilmiştir. Bu fotoğraflardan ve ön bilgilerinizden yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplandırınız.


       Deprem                   Çığ                Orman Yangını

Tusunami Toprak kayması Kaya düşmesi

1.Doğal afetlerden hangisi ya da hangileri yaşadığınız yer veya bölgede meydana

gelmiştir?

Türkiye’de görülen önemli doğal afetler ve nedenleri kısaca aşağıya çıkartılmıştır.Kendi yörenize uyarlayarak kullanabilirsiniz.

Türkiye’de görülen Doğal Afetler:Deprem, Heyelan, Sel ve Taşkın, Yangın, Çığ

Doğu Anadolu için çığ ,Karadeniz için heyelan ,toprak kayması,Ege ve Akdeniz kıyıları için orman yangınları ön plana çıkar.

2.Yaşadığınız yerin hangi özellikleri bu afetlerin meydana gelmesinde etkili olmuştur?

Aşağıdaki bilgileri kullanarak kendi bölgenizde yaşanan doğal afetlerin sebepleri hakkında yorum yapabilirsiniz.

Doğal Afetlerin Sebepleri:

a)Deprem: Aktif fay hatlarının bulunması. Depremin şiddeti fayın özelliği ve uzunluğuna bağlıdır.

b)Heyelan: Yamaç dengesinin bozulması, yamaçlarda yapılan çalışmalar, bitki örtüsünün tahrip edilmesi.

c)Sel ve Taşkınlar: Akarsu yatak kapasitesi üzerinde yağış olması, alt yapı yetersizliği, arazinin hatalı kullanılması, bitki örtüsünün tahrip edilmesi, drenaj sisteminin yetersizliği

d)Yangın: Aşırı sıcaklıklar, şiddetli kuraklık, yıldırım düşmesi, şiddetli rüzgârlar. İnsan kaynaklı olarak ( ihmal, dikkatsizlik, kaza, kasıt)

e)Çığ: Bitki örtüsünün olmaması, kuvvetli eğim, çok kar yağışı, arazi eğim dengesinin bozulması, insan faaliyetleri (ulaşım, dağcılık, turizm vs.)

3.Bu afetlerin yakın çevrenize etkileri nasıl olmuştur?

Afetlerin Etkileri:

Afetlerin etkileri iki ana grupta toplanabilir. Maddi hasar, Manevi hasar.

Manevi hasar olarak; İnsan kaybı, Yaralanmalar, Moral bozukluğu, psikolojik sorunlar, sakatlanmalar vs.

Maddi hasar olarak; Evlerin, yolların, havaalanlarının, limanların, fabrikaların, ormanların, Hayvanların, Tarımsal alanların, Toprakların vb kaybedilmesi.

SAYFA 124/125 ETKİNLİK ÇALIŞMALARI

Aşağıdaki harita ve grafiklerden hareketle;

1-Nüfusumuzun büyük çoğunluğunun birinci derece deprem bölgesi üzerinde yaşamasının nedenleri ve sonuçları hakkında bilgi veriniz.

Deprem-Nüfuslanma-Topraklar arasındaki ilişki;

İnsanlar için en uygun toprakların % 70 i 1 ve 2. derece deprem sahalarında yer almaktadır. Bu nedenle nüfusumuzun % 70 den fazlası deprem tehlikesinin en yüksek olduğu 1. ve 2. deprem kuşakları üzerinde toplanmasına neden olmuştur.

1. ve 2. derece en şiddetli depremlerin meydana geldiği yerler, verimli topraklar, engebesiz düz araziler, zemin yapısı gevşek dolgu alüviyal arazilerdir. Bu tür araziler ise insanların yaşamına en uygun yerlerdir. Örneğin sanayi tesislerimizin % 90 ı bu tür arazilerde kurulmuştur. Dolayısı ile deprem riski çok yüksek olan bu tür arazilerden fazlaca yararlanma zorunluluğu vardır. Yapılacak tek şey depremle yaşamasını öğrenmek, depreme uygun yapılaşmayı sağlamaktır. Çünkü “deprem öldürmez, binalar öldürür”

Bu bilgilerden sonuçla ülkemiz deprem kuşağı üzerinde yer alan bir ülke özelliği gösterir yerleşmelerde biraz daha yamaç bölgeler tercih edilebilir özellikle deprem kuşakları üzerindeki bölgelerde konut yapımlarında ek önlemler alınarak depreme dayanıklı binalar yapılmalıdır.Aksi sonuçlarını 17 ağustos depreminde ülkemiz fazlasıyla yaşamıştır.

ETKİNLİK /125

Kitabınızdaki tablo ,grafik ve haritalardan faydalanarak
1-Depremin dağılış özellikleri hakkında fikir yürütünüz.

Türkiye deprem haritası incelendiğinde Türkiye’nin büyük bir bölümünde şiddetli depremlerin olduğu görülmektedir.

Özellikle Kuzey Anadolu Fay Kuşağı, Batı Anadolu Fay Kuşağı, Doğu Anadolu Fay Kuşağı ve yakın çevresinde büyük depremler olmuştur.Dağılış özellikleri ülkemizin üzerinde bulunduğu Alp Himalaya Kıvrım dağ kuşağı üzerinde yer alan dağlar boyunca paralellik gösterir.Karadeniz ve Toros dağları ve bu dağların karşılaşma alanı Doğu Anadolu bölgesi.Genç yapıdaki araziler tam olarak oturmamış özellikle olan yerler depreme açık yerlerdir.Ülkemiz oluşumu ağırlıklı olarak 3 ve 4 jeolojik zamanda gerçekleştiği için genç oluşumlu bir yapı ağırlık kazanır.

2-Harita 2 den faydalanarak deprem bölgelerinin yüzey şekilleri ile ilişkilendiriniz.

Fay hatları dağlar ile çöküntü alanlarının kesiştiği yerlerden geçmektedir. Dolayısı ile dağların uzanışı ile fayların uzanışı paralellik göstermektedir. Türkiye’deki Dağlar ile fay hatları genel olarak doğu-batı uzanışlıdır.

Türkiye’nin 1.derece aktif fayları Kuzey Anadolu Dağları, Batı Anadolu Dağları ve Güneydoğu Toros dağlarına paralel uzanmaktadır.

3-Ülkemizin her yerinde aynı büyüklükte ve sıklıkta depremler meydana gelmemesinin nedenlerini söyleyiniz.

Her bölgenin jeolojik yapısı aynı değildir.Bazı bölgeler daha oturmuş bazı bölgeler daha genç yapıdadır.Yine fayların türü ve fayların uzunluğu her yerde farklı şiddette deprem üretmektedir.

SAYFA 129/130 ETKİNLİK ÇALIŞMALARI

ETKİNLİK/129
1-Kitabınızdaki haritadan ve atlaslarınızdan ,Türkiye Bitki Örtüsü Haritasından faydalanarak ormanların yoğun ,yangınların az olduğu yerleri tespit ediniz.Sebeplerini yazınız.

Ormanların yoğun, yangınların az olduğu yerler:

Türkiye’nin Kuzey kıyıları: Karadeniz bölgesi, özellikle doğu ve batı Karadeniz bölümleri ile Marmara bölgesinde Yıldız dağlarının kuzey yamaçları.Kuzeydoğu Anadolu; Kars ve Ardahan çevresi

Türkiye’de Orman yangınlarının az olduğu yerlerde yangın azlığının sebepleri:

Buralarda yaz kuraklığının olmaması, sıcaklıkların fazla yükselmemesi, ağaçların ve orman altı otlarının sürekli yeşil yanmaya dirençli olması. Havanın genelikle nemli ve yağışlı olması yangınlara karşı dirençli olmasını sağlamaktadır.
2-Kitabınızdaki grafikten hareketle 1937’den 2000 yılına kadar meydana gelen yangın adedi ve yangından etkilenen alan arasında nasıl bir değişim görmektesiniz.Bu değişimin sebeplerini belirtiniz.

Orman Yangınları 1937-200 yılları arası dağılış grafiği
1937-2000 Arası orman yangın sayısı ve yanan alan ilişkisi:

1937-2000 yılları arasındaki orman yangınları sayısı ile yangın alanları arasında istikrarsız bir ilişki vardır. Yani bazı yıllar az yangınlarda daha fazla alan kaplayan orman yanmıştır.Eski dönemlerde günümüzdeki söndürme teknolojisine sahip değildik şu an için yangın sayısı artmış olsa bile mevcut teknoloji sonrası söndürme işlemlerindeki başarı yanan orman alanlarını azaltmıştır.

Günümüze doğru orman yangınları sayısı genel olarak artmakta iken, yanan orman alanı ise azalmaktadır.

Nedeni: Orman yangınlarını önlemeye yönelik tedbirlerin etkili olmasıdır.

Yangınlarla mücadelede teknolojik imkanlar ön plana çıkmış buda yangın söndürmede başarılı sonuçlar ortaya çıkarmıştır, yangın oluşumunu önlemede başarısızlık vardır.

Yangınlara karşı en iyi mücadele yangının oluşumunu önlemektir. Bu nedenle bütün insanlarımız yangıların olmaması için gerekli bilince ve davranışa sahip olmalıdır.

ETKİNLİK/130

Aşağıdaki haritadan ve ön bilgilerinizden yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplandırınız.

Türkiye yıllık ortalama çığ vakaları haritası
1-Çığ afetinin yaşandığı şehirlerin dağılışları ve coğrafi özellikleri arasında nasıl bir ilişki vardır?

Çığ felaketi olan yerlerin coğrafi özellikleri:

Çığ felaketi özellikle yer şekillerinin dağlık ve engebeli olduğu, çok eğimli yüzeylerin fazla olduğu yerler ile kar yağışının çok olduğu yüksek yerlerde meydana gelmektedir.

Genel olarak buralarda bitki örtüsü fakirdir.

Bu özellikler; en etkili çığ felaketi olan Tunceli, Bingöl, Bitlis gibi Doğu Anadolu Bölgesinin doğu kesimlerinde etkili olmasına sebep olmaktadır.

2-Çığ felaketinin yerleşim alanlarına büyük zarar vermesinde etkili olan faktörler nelerdir.

Çığ Felaketinin Yerleşmelere zarar vermesinin sebepleri:

1. Yerleşmelerin dik yamaçların eteklerinde kurulması,

2. Eğimli yüzeylerde yol açılması

3. Yamaçlardaki bitki örtüsünün tahrip edilmesi

4. Yerleşmeleri çığ felaketine karşı koruyacak tedbirlerin alınmaması

3-Türkiye Fiziki Haritası’ndan faydalanarak çığ riskinin az ve ya çok olduğu iki şehir seçip bu durumun nedenlerini açıklayınız.

Türkiye’de Çığ felaketinin en az en çok olacağı iki örnek şehir:

En az: İzmir, kar yağışının olmaması, eğimli yüzeylerin azlığı

En Fazla: Hakkari, Eğimli yüzeylerin çok olması, kar yağışının çok olması ve uzun süre yerde kalması.

Burada değişik seçenekler verilebilir.Akdeniz Ege Kıyı illerinde az Doğu Anadolu illerinde genel olarak fazladır.
SAYFA 131/132 ETKİNLİK ÇALIŞMASI

ETKİNLİK /131

Aşağıda verilen kavramları yukarıdaki kavram haritasındaki boşluklara uygun şekilde yerleştiriniz.

Jeolojik, uzunlukları, yağış, yer şekli, yatak, arazi, insan, iklim, bitki,

eğim, kayaç, tabakaların uzanışı

TÜRKİYE’DE EN ÇOK YAŞANAN AFETLER VE NEDENLERİ

1-Depremler

Jeolojik yapı,

Faylar: Fayları Türü, Fayların Uzunluğu

2-Sel ve Taşkınlar

Yağış Miktarı

Bitki Örtüsü

Arazi Kullanımı

Jeomorfolojik özellikler: Yer Şekilleri, Eğim

Drenaj Özellikleri: Yatak özellikleri, Drenaj Sistemi

3- Kütle Hareketleri

Kayaç Türü

Tabakaların Uzanışı

Suya Doygunluk

Arazi Kullanımı: Yanlış yerleşimlerin etkisi, Yol tünel köprü yapımı, Maden ocağı açma

Jeomorfolojik özellikler: Eğim, Yer Şekli

4- Orman Yangınları

Türkiye’nin Matematik Konumu

İnsan Faktörü

Jeomorfolojik özellikler: Engebe, Eğim, Toprak özellikleri

İklim Özellikleri: Sıcaklık, Nem, Basınç, Rüzgarlar

5- Çığ

Bitki örtüsü: Sıklığı, Türü

İklim Özellikleri: Sıcaklık, Yağış

Jeomorfolojik Özellikler: Eğim, Yer Şekli

ETKİNLİK/132

Aşağıdaki tabloda yer alan örnekten hareketle diğer afet türlerinin meydana gelmelerinde etkili olan coğrafi özellikleri ilgili boşluklara yazınız.

Afet Türü	TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ
Afet Türü	Yüzey Şek.	İklim	Bitki Ört.	Jeolojik Yapı	Arazi Kul.
Deprem				Fay Hatları: Aktif ve Uzun faylar
Sel	Eğimli arazinin çokluğu	Fazla yağış Kar erimeleri	Bitki örtüsünün tahribi		Akarsu yataklarının su akışını engelleyecek şekilde kullanımı
Taşkın	Eğimli arazi	Faz yağış, Kar erimeleri	Bitki örtüsünün tahribi		Akarsu yataklarının su akışını engelleyecek şekilde kullanımı
Kütle Hareketleri	Eğimli arazi	Bol yağış	Bitki örtüsünün tahribi	Geçirgen arazi yapısı	Yamaç kazıları
Çığ	Dağlık ve engebeli arazi	Kar yağışının yoğun olduğu yerler	Orman ve bitki örtüsünden yoksun yerler		Titreşim yaratan faaliyetler
Orman Yangınları	Dağlık ve engebeli arazi	Çok yüksek sı -cak ve Kuraklık, Şiddetli Rüzgar-lar Yıldırım düş-mesi	Yanmaya uygun kuru bitkiler		Piknik, enerji nakil hatları, anız yakımı, tarla açma

SAYFA 134/135/136 ETKİNLİK ÇALIŞMALARI

Bölge: Kendi sınırları içinde benzer özellikler gösteren, kendi sınırları dışındaki yerlerden farklılıklar gösteren alanlara denir.

Çok çeşitli konulara ait bölge oluşturmak mümkündür. Tek bir özelliğe göre bütün coğrafya konularına ait bölgeler oluşturmak mümkündür. Bütün coğrafi özellikler bir arada düşünülerek yapılan bölgeler ise coğrafi bölgeyi oluşturur.

Coğrafi Bölge: Fiziki, beşeri ve ekonomik coğrafya özelikleri bakımından kendi sınırları içinde benzer özellikler gösteren ancak kendi sınırları dışındaki yerlerden farklılıklar gösteren alanlara denir.

Bölge tespitinde her şeyden önce bölgelere ayıracağımız mekânın coğrafi birlik fikrini uyandıracak ortak özelliklerin neler olduğunu tespit etmek gerekir. Bu açıdan bakıldığında coğrafi unsurların özelliklerinde farklılıklar bulunmaktadır. Bazı coğrafi unsurlar sabittir, değişemez. Buna karşılık bazıları ise kısa veya uzun sürelerde değişkenlik gösterebilir ve bunlar ikinci derecede önemlidir. Bir bölge sınırı oluşturmak istediğimizde bu sabit ve değişken unsurlar karşımıza çıkar. Oluşturduğumuz bu bölgeye farklılık kazandıran ve onu diğer bölgelerden ayıran da zaten bu özelliklerdir.

Bölge sınırı oluşturulurken kullanılacak sabit ve değişken coğrafi unsurlar nelerdir?

Sabit Unsurlar

İklim

Yeryüzü Şekilleri

Doğal Bitki örtüleri

Değişkenler Unsurlar

Nüfus Yoğunluğu

Yerleşim Özellikleri

Ekonomik Özellikleri

Coğrafi özellikler dikkate alınarak aşağıdaki bölge grupları oluşturulabilir.

FİZİKİ COĞRAFYA ÖZELLİKLERİNE GÖRE BÖLGELER

1-Yeryüzü şekillerine göre bölgeler

-Dağlık bölgeler

-Düzlük (ovalık) bölgeler

2-İklim tipine göre bölgeler

3-Bitki örtüsüne göre bölgeler

BEŞERİ COĞRAFYA ÖZELLİKLERİNE GÖRE BÖLGELER

1-Nüfus yoğunluğuna göre bölgeler

2-Yerleşim özelliklerine göre bölgeler

3-Ekonomik özelliklerine göre bölgeler

4-Karma bölgeler

ETKİNLİK 134

TÜRKİYE’DE COĞRAFİ ÖZELLİKLERE GÖRE BÖLGE ÖRNEKLERİ

FİZİKİ COĞRAFYA ÖZELLİKLERİNE GÖRE BÖLGELER

A-Yeryüzü şekillerine göre bölgeler:

a)Dağlık bölgeler

1-Karadeniz dağlık bölgesi

2-Toros dağları bölgesi

3-Batı Anadolu dağları bölgesi

4-Doğu Anadolu dağları bölgesi

5-Güneydoğu Anadolu dağları bölgesi

b)Düzlük (ovalık) bölgeler

1-Adana (Çukurova) bölgesi

2-Büyük Menderes Ovası bölgesi

3-Bursa ovası bölgesi

4-Harran ovası bölgesi

5-Bafra ovası bölgesi

B-İklim tipine göre bölgeler

1-Karadeniz iklim bölgesi

2-Akdeniz iklim bölgesi

3-Karasal iklim bölgesi

C-Bitki örtüsüne göre bölgeler

1-Orman bitki örtüsü bölgesi

2-Maki bitki örtüsü bölgesi

3-Bozkır bitki örtüsü bölgesi

4-Çayır bitki örtüsü bölgesi

ETKİNLİK 135

BEŞERİ COĞRAFYA ÖZELLİKLERİNE GÖRE BÖLGELER

A-Nüfus yoğunluğuna göre bölgeler

a)Yoğun Nüfuslu Bölgeler:

1-İstanbul-İzmit çevresi

2-İzmir çevresi

3-Ankara çevresi

4-Adana-Hatay çevresi

5-Zonguldak çevresi

b)Seyrek Nüfuslu Bölgeler:

1-Hakkari ve çevresi

2-Tunceli ve çevresi

3-Tuz gölü çevresi

4-Menteşe yöresi çevresi

5-Gümüşhane çevresi

6-Taşeli platosu çevresi

B-Yerleşim özelliklerine göre bölgeler

a)Kentsel Bölgeler:

1-İzmir ve çevresi

2-Antalya ve çevresi

3-İstanbul ve çevresi

4-Ankara ve çevresi

5-Bursa ve çevresi

b)Kırsal Bölgeler:

1-Giresun ve çevresi

2-Rize ve çevresi

3-Hakkari ve çevresi

4-Nevşehir ve çevresi

5-Kars ve çevresi

ETKİNLİK 136

C-Ekonomik özelliklerine göre bölgeler

a)Tarım Bölgesi:

1-Konya-Aksaray ve çevresi

2-Şanlıurfa ve çevresi

3-Edirne ve çevresi

4-Tokat ve çevresi

5-Isparta ve çevresi

b)Sanayi Bölgesi:

1-İstanbul-İzmit ve çevresi

2-İzmir çevresi

3-Adana-Mersin-İskenderun çevresi

4-Ankara-Eskişehir çevresi

5-Kayseri çevresi

c)Maden Bölgesi:

1-Zonguldak ve çevresi

2-Batman ve çevresi

3-Seydişehir ve çevresi

4-Divriği ve çevresi

5-Murgul ve çevresi

d)Serbest Ticaret Bölgesi:

BİLGİ NOTU Serbest Ticaret Bölgesi:Genel olarak serbest bölgeler ülkenin siyasi sınırları içerisinde olmakla beraber dış ticaret, vergi ve gümrük mevzuatının uygulanması bakımından gümrük hattı dışında sayılan ticaret bölgeleridir.

Ülkemizde Bulunan Serbest Bölgeler

Halen ticari faaliyette bulunan serbest bölgeler ve faaliyete geçiş yılları:

Mersin ve Antalya Serbest Bölgeleri ( 1987 ),

Ege ve İstanbul Atatürk Havalimanı Serbest Bölgeleri ( 1990 ),

Trabzon ve Adana ( Yumurtalık ) Serbest Bölgeleri ( 1992 ),

İstanbul ( Tuzla Deri ), Doğu Anadolu ( Erzurum ), Mardin Serbest Bölgeleri ( 1995 ),

Avrupa ( Çorlu ) Serbest Bölgesi ( 1996 ),

İstanbul Menkul Kıymetler Serbest Bölgesi ( 1997 ),

İzmir ( Menemen ), Rize, Samsun İstanbul ( Trakya ),

Kayseri ve Gaziantep Serbest Bölgeleri ( 1998 )

Bursa ve Denizli Serbest Bölgeleri ( 2000 )

Kocaeli ve TUBİTAK-MAM (2001)

Serbest Bölgelerin Kurulması ve İşletilmesindeki Temel Amaçlar

Ø Türkiye’de ihracat için yatırım ve üretimi artırmak,

Ø Yabancı sermaye ve teknoloji girişini hızlandırmak,

Ø Ekonominin girdi ihtiyacını ucuz ve düzenli bir şekilde temin etmek,

Ø Dış finansman ve ticaret imkanlarından daha fazla yararlanmak.

1-Mersin Limanı

2-İstanbul Ticaret bölgesi

3-Antalya Serbest Ticaret Bölgesi

4-İzmir Serbest Ticaret Bölgesi

5-Kayseri Serbest Ticaret Bölgesi

e)Turizm Bölgesi:

1-Antalya ve çevresi

2-Muğla ve çevresi

3-Nevşehir ve çevresi

4-İzmir ve çevresi

5-İstanbul ve çevresi

D-Karma Bölgeler

a)Tarım-Sanayi-Turizm Bölgesi:

1-Adana-Mersin çevresi

2-Aydın-İzmir-Manisa

3-Bursa-Balıkesir

4-Kayseri-Nevşehir

5-Antalya

b) Maden-Sanayi bölgesi

1-Zonguldak-Karabük çevresi

2-Divriği çevresi

3-Seydişehir çevresi

4-Murgul çevresi

5-Batman çevresi

c)Ticaret-Turizm ve Tarım bölgesi

1-İzmir-Manisa çevresi

2-Aydın-Denizli çevresi

3-Mersin-Adana çevresi

4-Antalya çevresi

5- Kayseri-Nevşehir çevresi

SAYFA 137 ÖLÇME DEĞERLENDİRME SORULARI

1- Türkiye’de Sanayi ve Hizmet sektörlerinin en fazla geliştiği yerler ve sebepleri:

Ülkemizde özellikle Marmara ve Ege bölgeleri sanayi ve hizmet sektöründe ön plana çıkan yerleridir. Diğer bölgelerde ise büyük şehirler bu konuda öncülük yapar.

Bu alanlarda sanayi ve hizmet sektörünün gelişme sebebi olarak iklim şartları ile yer şekillerinin elverişli olması, yerleşmeye uygun alanlar olmaları, ulaşım, hammadde, işgücü,sermaye birikiminin güçlü olması ve önemli bir Pazar oluşturmaları söylenebilir. Yine sanayinin gelişmesiyle ortaya çıkan kentleşme hizmet sektörünün gelişmesini olumlu etkiler.

2- Türkiye’de Yer Şekillerinin ekonomik faaliyetlerin sektörel dağılımı üzerindeki etkisi:

Ekonomik faaliyetlerle yer şekilleri arasında direk bağlantı vardır. Yer şekillerinin elverişsiz olduğu engebeli araziler tarımsal sektörü geri plana iterken iklime bağlı olarak büyükbaş hayvancılığı etkili kılabilir. Yer şekillerinin düz olduğu alanlar daha çok tarımsal faaliyetlerin ön plana çıkmasında etkili olmaktadır. Doğu Anadolu bölgesinde elverişsiz yer şekilleri yükseltinin fazla olması enerji sektörünü ön plana çıkartırken tarımı geri plana itmiştir. Yer şekilleri bir bölgedeki ekonomik faaliyetleri etkiler buda sektörel dağılıma yön verir.

3- Ekonomik politikaların kalkınma üzerindeki etkisi:

Ekonomide planlama çok önemlidir. Rotasız bir gemi olmak rüzgârlar tarafından savrulmaya yok açar. Ülke ekonomileri de bir politika oluşturmalı bunu ülke şartlarına en uygun şekilde uygulamalıdır. Bu tür politikalar ülkelerin ekonomik göstergelerindeki dalgalanmaları en aza indirir.

4- Teşvik politikalarının olumlu ve olumsuz yönleri:

Teşvik politikaları ülke içerisindeki farklı derecelerde gelişme göstermiş ve bu sebepten dolayı ekonomik uçurumların yaşandığı bölgeler arasında dengeyi kurmak geri kalan bölgelerin gelişmelerine yardımcı olmak açısından son derece faydalıdır. Bölümler arasındaki sosyal yapının dengelenmesi gelir dağılımının daha adaletli bir hal almasında etkilidir.

SAKINCALARI:

Art niyetli yaklaşımların olması alınan kredilerin devleti zarar ettirecek şekilde kullanılması başka işlere aktarılması ülkeye ekonomik yük olarak geri döner.

5- Türkiye’deki ekonomik faaliyet üzerinde en etkili faktör ve nedeni:

Ekonomiyi etkileyen faktörler:a)Coğrafi Konum, b)Yer şekilleri, c)İklim d)Nüfus ve Yerleşme

En fazla etkileyen:Yeryüzü şekilleri ve iklim özellikleri

Sebebi: Arazinin düz veya engebeli oluşu insan faaliyetlerini özellikle de Tarım ve Ulaşımı direk etkiler.

Dolaylı olarak ta İklimi etkiler; Yükselti ve dağların uzanışı da İklim şartlarını belirler. İklim ise insan faaliyetlerini belirleyen ana etkenlerdendir.

6-Yurdumuzda deprem afetinin çok yaşanmasının sebepleri:

Türkiye genç oluşumlu, aktif fay hatlarının çok olduğu bir ülke olduğu için.Ülkemizin alp Himalaya kıvrım dağ sırası içerisinde olmasına bağlı olarak kuzey Anadolu, batı Anadolu ve doğu Anadolu fay hatlarının üzerinde bulunması depremi destekler.

7- Heyelanların en çok görüldü yer ve nedenleri:

Karadeniz Bölgesi, özellikle Doğu Karadeniz bölümü .

Nedenleri: Dağlık ve engebeli arazinin çok olması yanında bol yağışın varlığı ana etkendir.

Heyelan oluşumunu etkileyen faktörler:

a)Tabakaların yapısı (Killi arazi),

b)Bol yağış,

c)Kuvvetli eğim

d)Tabakaların duruşu

8- Muğla, Antalya ve İzmir’de çok yangın çıkma sebepleri:

Bu bölgelerde yaz kuraklığına bağlı olarak toprağın ve bitkilerin kuru bir özellik göstermesi. Yine bu bölgelerde tutuşmaya müsait kızılçam ağaçlarının ince yapraklarının yaz kuraklığı ile birlikte çabuk alev alabilmesi etkili etkenlerdir. Yine bu özelliklerinin yanında rüzgâr almadurumlarının fazla olması.

9-Ekonomik planlamalarda dikkate alınan bölgeler:

Sanayi bölgesi , maden bölgesi,ticaret bölgesi,turizm bölgesi,tarım bölgeleri dikkate alınan bölgelerdir.

10- Türkiye’de coğrafi bölgeler oluşturulurken denizlerin dikkate alınan etkileri ve özellikleri:

İklim üzerindeki etkisi, Ulaşım faaliyetlerine etkisi,Su ürünleri bakımından katkısı,Deniz turizmi bakımından katkısı

AŞAĞIDAKİ ÇOKTANSEÇMELİ SORULARI CEVAPLANDIRINIZ…

SORU-1-Anadolu’nun bir medeniyet merkezi olmasında aşağıdakilerden hangisi en az

etkili olmuştur?

A)Yeryüzü şekilleri B)İklim C)Komşu medeniyetler D)Bitki örtüsü E)Yer altı zenginlikleri

SORU-2-Türkiye’de bölgeler ayrılırken aşağıdakilerden hangisi dikkate alınmaz?

A)Yüzey şekilleri B)Okyanus akıntıları C)Iklim D)Ekonomik etkinlikler E)Komşu denizler

SORU-3-Aşağıdakilerin hangisi Türkiye’deki dağlık ve engebeli bölgelere örnektir?

A)Konya ve çevresi B)Artvin ve çevresi C)Adana ve çevresi D)Tekirdağ ve çevresi E)Şanlıurfa ve çevresi

SORU-4-Aşağıdaki bölge tiplerinden hangisi Türkiye’de bulunmaz?

A)Ovalık bölge B)Ormanlık bölge C)Maki bitki türü bölgesi D)Sanayi bölgesi E)Buzulların şekillendirdiği bölge

SORU-5-Zeytin, muz, çay gibi ürünler yeryüzünün belli bölgelerinde yetiştirilmektedir. Bu bitkilerin Türkiye’de yetiştirilebilmesi aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?

A)Dış ticaret talebi ile B)Kullanılan tarım yöntemiyle C)Türkiye’deki iklim çeşitliliği ile

D)Sulama imkânlarının gelişmesi ile E)Ortamla yükseltisinin fazla olması ile

SORU-6-Türkiye’de tarımsal verimi arttırmak için modern tarım (intansif)uygulamalarına ağırlık vermek gerekmektedir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu durumu gerçekleştirmek için yapılacak çalışmalardan biri değildir?

A)Çiftçi sayısını arttırmak B)Sulamayı yaygınlaştırmakC)Gübrelemeyi yaygınlaştırmak

D)Tarımda makineleşmeyi yaygınlaştırmak E)Tohum ıslah çalışmalarına ağırlık vermek

SORU-7-Türkiye’de sanayileşme ile birlikte aşağıdakilerden hangisi görülmez?

A)Ham madde ithalatının artması B)Enerji tüketiminin artması

C)Ham madde ihracatının artması D)Ulaşım olanaklarının iyileşmesi E)Iş olanaklarının artması

SORU-8-Ülkemizin her bölgesinde rezervi olan bir madendir. Metal sanayisinin ham maddesi durumundadır. Yılda yaklaşık beş milyon ton üretim gerçekleşmektedir. Divriği ve Kangal (Sivas), Hekimhan ve Hasançelebi (Malatya)çıkarıldığı yerlere örnektir. Yukarıda anlatılan maden aşağıdakilerden hangisidir?

A)Demir B)Bakır C)Krom D)Bor E)Petrol

SORU-9-Rezerv bakımından dünyada birinci olduğumuz maden aşağıdakilerden hangisidir?

A)Demir B)Bakır C)Krom D)Bor E)Petrol

SORU-10-Aşağıdaki doğal afetlerden hangisinin oluşum kökeni diğerlerinden farklıdır?

A)Sel B)Taşkın C)Deprem D)Dolu E)Çığ

SORU-11-Aşağıdaki doğal afetlerden hangisinin oluşumunda insanın etkisi vardır?

A)Volkanizma B)Fırtına C)Dolu D)Sel E)Hortum

SORU-12-Aşağıda verilen doğal afetlerden hangisi yurdumuzda görülmez?

A)Kasırga B)Heyelan C)Taşkın D)Deprem E)Çığ

SORU-13-Aşağıdaki şehirlerin hangisinde çığ riski çok yüksektir?

A)Aydın B)Konya C)İstanbul D)Şanlıurfa E)Tunceli

SORU-14-Aşağıdakilerden hangisi sanayi tesisinin kurulması için gerekli olan koşullardan değildir?

A)Ham madde B)Pazar C)Ulaşım D)İletişim E)Sermaye

SORU-15-Aşağıdaki illerden hangisinde pamuklu dokuma sanayisinin kurulmasında ham maddeye yakınlık fazla etkili olmamıştır?

A)Adana B)Izmir C)Aydın D)Denizli E)İstanbul

SORU-16-Ülkemizde bulunan aşağıdaki enerji kaynaklarından hangisi daha ekonomik ve temizdir?

A)Taş kömürü B)Linyit C)Petrol D)Doğal gaz E)Hidroelektrik

SORU-17-Aşağıdakilerden hangisi çevreyi kirletmeyen temiz ve tükenmez bir enerji kaynağıdır?

A)Taş kömürü B)Linyit C)Nükleer enerji D)Doğal gaz E)Rüzgâr

SORU-18-Ülkemizde güneş enerjisi için en elverişsiz kesim aşağıdakilerden hangisidir?

A)Konya ve çevresi B)Antalya ve çevresi

C)Rize ve çevresi D)İzmir ve çevresi E)Gaziantep ve çevresi

DOLDURMA SORULARI

1-Akdeniz kıyı kesiminde İKLİM koşullarının uygun olması buralarda tarımsal faaliyetlerin gelişmesini sağlamıştır.

2-Arazi yetenek sınıflandırılmasında birinci sınıf araziler TARIM için kullanılır.

3-Türkiye’de hammaddesi bulunduğu halde enerji üretimi yapılmayan enerji kaynağı NÜKLEER ENERJİ dir.

4-Türkiye’de taşkömürü ile çalışan tek santral ÇATALAĞZI(Zonguldak) termik santralidir.

5-Demir çelik endüstrisinin özellikle Batı Karadeniz de gelişmesinin nedeni ENERJİ dır.

6-Krom ÇELİĞE SERTLİK VERMEK, MERMİ GEMİ UÇAK, OTOBÜS ,VAGON

AYDINLATMA SİSTEMLERİ vb alanlarda kullanılır.

DOĞRU YANLIŞ SORULARI

1-Y 2-Y 3-D 4-D 5-D 6-Y 7-D 8-Y 9-Y 10-Y 11-D 12-Y

KÜLTÜR BÖLGELERİNİN OLUŞUMU VE TÜRK KÜLTÜRÜ

ETKİNLİK / 140

Kültürler arasında farklılıklar oluşmasında etkili olan faktörler kitabınızda sayfa 141 de pano olarak verilmiştir. Bu panodaki hususlar kültürler arasında farklılıklar oluşmasındaki etkenleri oluşturur.

1-Yaşanılan yerin coğrafi şartları ile iklim arasındaki ilişki:

Her iklim bölgesinin kendine özgü coğrafi şartları vardır.İklim şartları bir yerin su, toprak yapısı ve bitki örtüsünü doğrudan belirlediği için bir bölgedeki coğrafi görünüm ve yaşam şartları da iklime göre şekillenir.Fotoğraflardaki farklı ülkelere ait kılık-kıyafetlerdeki farklılığın sebebi olarak; bu bölgelerde yaşayan insanların yaşam tarzlarında etkili olan maddi ve manevi kültür unsurları etkilidir.İklim ,örf ve adetler ,dini inanış,geçim tarzları ve doğal ortam biraz daha ön plana çıkabilir.

2-Kültürü oluşturan unsurlar

Maddi(somut )unsurlar

· Coğrafi konum,

· Simgeler,

· Doğal ortam özellikleri,

· İklim özellikleri,

· Su özellikleri,

· Arazi yapısı

· Toprak özellikleridir.

Kültürü oluşturan manevi unsurlar

· Dil,

· Din ve inançlar,

· Ahlak kuralları,

· Örf ve adetler,

· Komşu kültürler,

· Dünya görüşü,

· Yasalar ve hukuk kurallarıdır.

3-Türk kültür kıyafetleri diğer ülkelerden farklıdır.

Bunun sebepleri;

İklim şartları, gelenek ve görenekler, dini inanış, geçim

tarzları, doğal ortam özellikleri.

DÜNYA KÜLTÜRÜNDE TÜRK İZLERİ/141

Konu ile ilgili ek bilgiler

Kültür:Bir milleti millet yapan,onu diğer milletlerden ayıran özelliklerin bütünüdür.

Her milletin kendine has milli değerleridir.

Kültürel Coğrafya :Kültürel coğrafya, dünya kültürlerinin coğrafi yaklaşımlarla incelenmesini ifade eder.

Ülkelerin ve bölgelerin, alışkanlık ve geleneklerinin, yeme içme,giyim kuşam, müzik,mimari, din ve dil gibi özelliklerinin incelenmesini içine alır.

Yeryüzüyle ilişkisi bağlamında, toplumsal yaşamın her yönü kültürel coğrafyanın ilgi alanı içine girebilir, hatta insanla ilgili olarak beşeri coğrafyanın tüm konuları, bir bakıma kültürel coğrafya konusu olarak da kabul edilebilir.

Kültür ocağı:Kültürün doğduğu yer o kültürün kültür ocağı olarak ifade edilir.Bir kültürü oluşturan unsurlar bu ocaktan çıkar ve yayılır.

KÜLTÜRÜN ÖZELLİKLERİ

 Öğrenilebilir olması,

 Toplumsal olması,

 Aktarılabilir olması,

 Değişebilir olması,

 Sürekli olması,

 Bütünleştirici olması,

 İhtiyaçları giderici olması

 Belli kurallarının olması

TÜRKLERİN BİN YILLIK YOLCULUĞU ETKİNLİK ÇALIŞMASI(141)

1-‘’Türklerin Bin Yıllık Yolculuğu 600-1600’’adlı sergi ile ilgili bilgi toplayınız
Türkler Bin Yıllık Yolculuk 600-1600 Sergisi İngiltere'de İngiltere'deli Kraliyet Sanat Akademisi'nde açılacak 'Türkler: Bin Yıllık Yolculuk 600-1600' adlı serginin yoğun

ilgi görmesi bekleniyor.

İslam kültürü konusunda bilgi verecek ilk büyük organizasyon olma niteliğini taşıyan sergi, 22 ocakta açılacak.

Akademi, Türklerle ilgili ilk kapsamlı sergisinde, aralarında New York'taki Metropolitan Müzesi, St. Petersburg'daki State Hermitage Müzesi, Paris'teki Louvre Müzesi ve özel koleksiyoncuların bulunduğu 11 ayrı ülkeden 37 ayrı kişi ve kurumdaki eserleri sanatseverlerin beğenisine sunacak.

Sergilenecek en önemli parçaların, Topkapı Sarayı Müzesi ve Türkiye'deki diğer kurumlardan getirilmesi bekleniyor.

Türkiye'den götürülecek eserler:

Mimar Sinan tarafından III. Murat'ın harem kapısı olarak tasarlanmış, 2.5 metre uzunluğundaki mozaikli ahşap kapı,3'üncü yüzyıl Selçuklu döneminden kalma ve günümüze kadar korunmuş altı metrelik halı, El yazması eserler,Topkapı Sarayı Müzesi'nden çok değerli porselenler, Kıymetli taşlarla süslü silahlar,Miğferler, Fatih Sultan Mehmet'in günlüğü, II. Selim'in kaftanı.

Sergi, Topkapı Sarayı Müzesi Müdürü Filiz Çağman, Sakıp Sabancı Müzesi Müdürü Nazan Ölçer, Harvard Üniversitesi İslam Sanatları Profesörü David Roxburgh gibi çok sayıda

bilim adamının ortak çalışması sonucu hazırlandı.

Bu Türkler de çok oluyor Sergiyi gezen basın mensupları aynı ortak soruyu yönelttiler; Bu sergideki Türkler bizim bildiğimiz Türkler mi?` Londra`da Kraliyet Müzesi`nde cumartesi günü açılacak Türkler; Bin Yılın Yolculuğu sergisi dünya basınını adeta büyüledi.Türkler sergisine 81 bin ziyaretçi İngiltere`nin başkenti Londra`daki Royal Academy of Artstarafından açılan ve Türklerin (600-1600) yılları arasındaki bin yıllık yolculuğunu anlatan `Turks` sergisini bugüne kadar toplam 81 bin kişi gezdi. Sergi kapsamında, Türk mimarisi, karakalem, yağlıboya çalışmalar, metal takı, kaftan ve halı örneklerine yer veriliyor.

2-Medyada çıkmış yazılı görsel malzemelerden oluşan bir pano oluşturunuz.

Bu bölümü google den görseller bölümünden arama yaparak düzenleyebilirsiniz…

3-Bu sergideki Türk kültürüne ait pek çok eserin farklı ülkelerde bulunmasının nedeni :Türk kültürünün çok geniş bir coğrafyaya yayılmış olmasıdır.

TÜRK KÜLTÜRÜ ve GENEL ÖZELLİKLERİ/142

Türk kültürünün ocağı yani ilk ortaya çıktığı bölge Orta Asya'dır.

Bu bölge; kuzeyde Sibirya, güneyde Himalayalar, doğuda Kingan Dağları ve batıda Hazar Denizi ile çevrelenen geniş bir bölgedir.Türkler, çeşitli bölgelere göç etmişlerdir.

Bu göçler sonucunda Türk boylarının önemli bir bölümü Anadolu'ya gelmiş ve yeni kültürlere komşu olmuşlardır.Bu kültürler; İslâm kültürü, Yunan kültürü ve
İran - Pers kültürüdür.

Türkler, tarih boyunca asla esaret altında yaşamayı kabul etmemiş ve 16 bağımsız devlet kurmuş bir millettir.Türklerin İslâmiyet ile şekillenen karakterinin en dikkat çeken özelliği, haksızlığa ve zulme karşı olan tepkisidir.Türk halkı, tarih boyunca birçok imparatorluklar ve süper devletler kurmuş, üç kıtaya nizam vermiştir.

Tarih sahnesinde Müslüman Türkler hemen her dönemde, yönetici vasıflarıyla boy göstermişler, adaletli ve merhametli yönetimleriyle örnek teşkil etmişlerdir. Farklı kültürlere ve inançlara sahip, farklı dilleri konuşan birçok milleti aynı bayrak altında ve büyük bir hoşgörü çerçevesinde sevgi ve saygı hudutları içinde yaşatabilmişlerdir.

Orta Asya'daki göçebe hayat tarzından kalma Türk kültür simgelerini günümüzde de görmek mümkündür. Çadır, at, halı ve kilim dokumacılığı o dönemlerden günümüze ait simgelerdir. Ancak daha sonraları Orta Asya'dan çeşitli bölgelere göç eden Türkler yerleşik hayata geçerek şehirler ve devletler kurmuş ve yerleştikleri bölgelerde pek çok sanat eserleri yapmışlardır.Köprüler, çeşmeler, kervansaraylar, hanlar, hamamlar, camilere yüzyıllar öncesinde yapılmış eserlere günümüzde de rastlanabilmektedir

TÜRK KÜLTÜRÜNÜN GENEL ÖZELLİKLERİ

 Türk kültürü çok eski ve köklü bir kültürdür.

 Türk kültürü hem göçebe hem de yerleşik özellikler taşır.

 Türk kültürü karasal özelliklerin etkisinde kalmıştır.

 Türk kültürü, yayılış alanının coğrafi konumu nedeniyle birçok

 kültürden etkilenmiş ve bu kültürleri etkilemiştir.

ETKİNLİK ÇALIŞMASI (142)

1-Türk Kültürünün Yaşandığı Bağımsız Türk Devletleri ve haritası:

Türkiye Cumhuriyeti

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti

Azerbaycan

Türkmenistan

Özbekistan

Kazakistan

Kırgızistan

Tacikistan

2-Türklerin yaşadığı bölgelerde iklim şartları ve yer şekillerinin Türk Kültürü üzerindeki Etkileri:

İKLİM

Türk kültürünün ocağı Orta Asya’nın iklim şartları, Türk Kültürüne şekil veren en önemli etkendir. Orta Asya’nın yarı kurak iklim şartları ve iklime bağlı bozkır bitki örtüsü, Türklerde ana geçim kaynağının küçükbaş hayvancılık olmasını zorunlu kılmıştır.Göçebe ve yarı göçebe yaşam tarzına bağlı olarak Türk Kültürü doğmuş ve bütün Dünya’ya yayılmıştır.

İklimin etkilerine ait birkaç örnek;

Sıcak yerlerde ince giyisiler, soğuk yerlerde kalıngiyisiler kullanılır.Yetişen ürünleri ve yemekleri belirler.Sıcak bölgelerdeki erkeklerin başını örtü ile örtmesiTürklerde düğünlerin iklim nedeniyle sonbaharda yapılması.Orta Asya kültüründe zeytinyağı ve pirinç olmaması

SU ÖZELLİKLERİ

Bölgede mevcut olan su şartları bu bir akarsu göl olabilir o bölgede yaşayan insanların geçim kaynakları yaşam tarzları üzerinde etkili olabilir tarımsal faaliyetleri destekleyebilir su kaynakları deniz olarak düşünülürse bölge halkının kültüründe deniz ürünleri ön plana çıkabilir yine denize kıyısı olan ülke insanlarının kişilik özelliklerinde farklı özellikler ön plana çıkabilir.

TOPRAK VE ARAZİ YAPISI

Yerleşmenin toplu veya dağınık olmasını arazi belirler.Bölgedeki toprak , taş ve madenler el sanatı ve takıları etkiler(çini,gümüş,oltu).Düzlüklerde hayvancılığın gelişmesine bağlı olarak dokuma ve kilim üretiminin yaygın olması.Dağların uzanışı nedeniyle İç Anadolu ile kıyılardaki kültürlerin birbirlerinden etkilenmemeleri.Yine bölge ekonomisi için arazinin engebeli olduğu yerler ile düzlük alanlar arasında farklılıklar görülebilir.

3-Türklerin Yaşadıkları bölge bir ada olsaydı Kültürel Özellikleri nasıl olurdu?

 Türk Kültürü şimdiki kadar Dünyanın geniş bir alanına yayılamazdı.

 Etkileşim alanı daha dar olurdu.

 Türk Kültür zenginliği şimdiki kadar geniş içerikli olmazdı.

 Türk kültürünü oluşturan örf adetler,ekonomik faaliyetler,yaşamtarzları ve diğer özelliklerinde değişiklikler ve daralma

 görülürdü.

 Türk kültürünü oluşturan yaşam tarzları ve ekonomik

 özelliklerinde deniz özellikleri ön plana çıkardı
SAYFA 143 ETKİNLİK ÇALIŞMASI

Fotoğrafların Türk Kültüründe çağrıştırdıkları:1-Kitabınızdaki resimler Türk Kültürü ile ilgili hangi düşünceleri çağrıştırmaktadır.

a b c
a)Aile bağlarının güçlü olması geniş yapılı aile birlikteliği ve yerleşik hayata geçişe uygunluk mimariye verilen önem.
b)Başka kültürler ile etkileşim,dostluk sohbet samimiyet,Türklerin dostluğa verdiği önem.
c)Yaşam tarzımız ekonomik faaliyetlerimiz bozkır kültürünün ekonomik faaliyetlere etkisi üzerine kültürümüzle ilgili bilgiler verir.

d e f
d)Türk kültürünün sanatsal zenginliği,güzelliğe bakış açısı ,sanatla ilişkisi üzerine bize bilgiler verir.
e)Lale bizim kültürümüzde kültürel zenginliği,çeşitliliği,estetiği temsil eder.Bir çok alanda kültürümüzün içinde yer alır.Bazen yaşam sevincimiz,bazen tarihi bir dönem,bazen kızlarımızın çeyizlerinde bir motif ,bazende edebiyatta bir şiirdir.
f)Orta Asya bozkır kültürünün en temel simgesidir at.Orta Asya yaşam kültürü içerisinde atın ayrı bir önemi ve kalıcılığı vardır.Bozkır kültürünün olmazsa olmazlarındandır.

2-Bu simgelerin Tür Kültürünü en güzel şekilde temsil etmesinin sebepleri;

Yaşam alanı ve geçim kaynakları ile yaşam biçimleri hakkında en net bilgiler içerdiği için

LİSE 3. SINIF SAYFA 144 ETKİNLİK ÇALIŞMASI

ORTA ASYA’DAN GÖÇ

Soru1-Türkler Orta Asya'dan hangi nedenlere bağlı göç etmişlerdir?

Topraklarının tarıma elverişsiz olması,

Hayvanlar için otlakların yetersiz olması,

İklim koşullarının değişmesi nedeniyle kuraklık ve şiddetli kış yaşanması,

Türk boyları ve yabancı kavimlerle yapılan mücadelelerdir.

Soru2-Türkler Orta Asya'da kalsalardı Türk Kültürü bu kadar geniş alanlara yayılır mıydı.

Türk Kültürü çok zengin bir yapıya sahiptir.Bu zenginlik köklerini coğrafyadan ve tarihin derinliklerinden alır.Türkler Sibirya'dan Balkanlara Yemen'den Hindistan'a ,Çin'e kadar çok geniş bir coğrafyaya yayılmış bu coğrafyada devletler kurmuş bir çok uygarlığı etkilemiş ve etkilenerek türk kültürünü oluşturmuştur.

Sadece Orta Asya'da kalınmış olsa idi bu kadar yoğun bir etki alanı olmayacak ve

etkilenmeyecekti.

Soru3-Türkler Orta Asya'da kalsalardı bugün ki Türk kültürünün özellikleri nasıl olurdu.

Türkler Orta Asya'da kalmış olsaydı bu kadar geniş bir potansiyel zenginliğe sahip olamazdı.Çünkü sadece bulunduğu bölgedeki coğrafya şartlarından etkilenecek kültür öğelerini Orta Asya bölgesindeki yaşam koşulları belirleyecek ve çok fazla diğer kültürlerden etkilenemeyecek daha dar kapsamlı bir kültürel yapısı olacaktı.Orta

Asya'da tarım koşulları elverişsiz olduğu için tarım daha geri planda yapılabildiği kadar küçük baş hayvancılığa dayalı bir kültür oluşacaktı.Deniz etkisinden kapalı kalacak giyim tarzlarından ,ekonomik faaliyetlerinde daha kısıtlı bir kültürel yapıya sahip olacaklardı.

İPEK YOLU ETKİNLİK ÇALIŞMASI

ETKİNLİK /145

Soru-1 İpek yolu güzergahıyla bağlantılı olarak Türk kültürü nasıl etkilenmiştir.

İpek yolu da Türkler açısından önemli bir yer tutmaktadır.Türklerin temel geçim kaynaklarının hayvancılık ve kısıtlı imkanlarla tarım olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca dokumacılık ve madencilikte önemli bir yer tutmaktadır.Daha çok Türk kültüründe bu faktörler etkili olacaktı.Ancak İpek yolunun denetimi elde tutulduğu sürece ticaret de

Türkler için önemli bir geçim kaynağı olmuştur.Yine ticari faaliyetler sırasında diğer topluluklarla kültür alışverişi içerisinde bulunulmuş buda günümüz Türk kültürünün ortaya çıkmasında zenginleşmesinde etkilidir.

Türklerin yarı göçebe yerleşim tarzından yerleşik hayata geçişleri ve yaşam tarzlarının da bu doğrultuda belirlenmesinde ipek yolu etkili bir

faktördür.

Soru-2 İpek yolu daha kuzeyden ve güneyden geçse Türk kültürüne etkisi nasıl olurdu?

İpek Yolu güzergahı daha kuzeyden ve güneyden geçmiş olsaydı Türkler ipek yolunun ortaya çıkardığı zenginliklerden faydalanamayacak doğu batı kültürü arasında ortaya çıkan kültürel etkileşimin içerisinde olamayacak göçebe hayata bağlı hayvancılık

faaliyetleri etkisini koruyacaktı. Bu etkileşimlerden uzak olan Türk Kültürü daha sığ ve dışa kapalı bir özellik kazanacaktı.

Soru-3 İpek yolu hangi Türk cumhuriyetlerinden geçmektedir.

İpek yolu Çinden sonra DoğuTürkistan,Kırgızistan,Tacikistan, Özbekistan,Türkmenistan,

Kazakistan üzerinden Anadolu'ya ulaşmaktadır.

LİSE 3. SINIF SAYFA 146 ETKİNLİK ÇALIŞMASI

1.Yukarıda fotoğraflarda görülen Türklerin yaptığı mimari eserler, hangi ülkelerde bulunmaktadır? Bu ülkelerin birbirleriyle coğrafi sınırları olup olmadığını tespit ediniz.

Tac Mahal: Hindistan

Şirdar Medresesi:Özbekistan

Mostar Köprüsü:Bosna Hersek

Kavalalı Mehmet Ali Paşa Camii:Mısır

Selimiye Camii:Türkiye

Bu ülkeler birbirine komşu değildir.

2.Fotoğraflarda Türklere ait mimari eserler görmektesiniz. Eserler arasında mimari açıdan farklılık varsa bu farklılıkların oluşmasında hangi coğrafi ve beşerî faktörler etkili olmuştur?

Farklılıklar vardır.Bu farklılıkların oluşmasında coğrafi şartlar ve yapıldığı dönemdeki kültürel özellikler etkili olmuştur.
ETKİNLİK (147)

Türk Kültürünü Etkileyen Faktörler

Komşu medeniyetler

Bulunduğu coğrafi konum

Yoğun olarak yapılan ekonomik faaliyetler (Tarım ve Hayvancılık)

Türklerin kendilerine has karakter özellikleri

İklim ve Bitki Örtüsü

Yeryüzü şekilleri

Bağımsız yaşama düşüncesi

SAYFA 148-149

KÜRESEL TİCARETİN EN ÖNEMLİ ÜÇ ELEMANI:

HAM MADDE,ÜRETİM PAZAR

ETKİNLİK ÇALIŞMASI SAYFA 148 /149

Konu ile ilgili ön bilgi:

TİCARET: İki taraf arasında bir değişim aracı(örneğin para) vasıtasıyla yapılan mal ve hizmet alış verişidir. Ticaretin insanlık tarihindeki ilk şekli takastır. Takas yöntemi ile mal ve hizmetler birbiri karşılığında değiş tokuş edilir. Günümüzde ise artık değişim aracı olarak para kullanılmaktadır.

Ticaret faaliyetlerinin en önemli üç elemanıdır.

Ham madde :Sanayileşme için temel koşullardan biridir. Makinelerde mamul maddeye dönüşebilen işlenmemiş maddelerdir. Bu maddeler bitkisel ( pamuk , buğday .....vb) , hayvansal ( süt , et , yün.....vb ) ve madensel ( demir , bakır , krom .....vb ) kökenli olabilir.

Pazar: Üretilen ürünlerin tüketilebileceği nüfus potansiyeline sahip olan yer.Pazar ticarette çok önemlidir . Ticaret faaliyetlerinin yoğunluk kazandığı noktalar aynı zamanda önemli nüfus potansiyeline sahip alanlardır.

Üretim: İmalat, bir ham maddeyi işleyerek bir sanayi ürünü, bir mal üretme işlemlerinin bütününe denir. Üretim faaliyetlerinin yoğun olduğu alanlar aynı zamanda yoğun nüfuslu alanlardır.

ETKİNLİK ÇALIŞMASI SAYFA 148

ORMAN ÜRÜNLERİ KONGO

DOĞALGAZ RUSYA-İRAN

PETROL SUUDİ ARABİSTAN-VENEZUELLA

TAŞKÖMÜRÜ RUSYA, ÇİN

PAMUK ÇİN, ÖZBEKİSTAN

YÜN AVUSTURALYA

ALTIN-GÜMÜŞ GÜNEY AFRİKA

BUĞDAY ÇİN , RUSYA

PİRİNÇ ÇİN

Bu rakamlar yıllara göre farklılık gösterebilir. Ancak yayınladığımız ülkeler son dönemde bu ürünlerde ilk sıralarda yer alan ülkelerdir.

ETKİNLİK-2 SAYFA 149

Kitabınızda verilen haritada dünyada önemli hammadde ,üretim,ve pazar alanları verilmektedir.

SORU-1-Kitabınızdaki haritada dünyadaki önemli ham madde, üretim ve Pazar alanları görülmektedir.Bu alanlar arasında ticaretin nasıl gerçekleştiğini,ne tür ham madde ve işlenmiş ürünlerin alınıp satıldığını araştırınız.

Bu alanlar arasında ticaret faaliyetleri daha çok işlenmemiş hammadde alımı ve işlenmiş sanayi ürünü satışı şeklinde gerçekleşir.Özellikle sanayi faaliyetleri gelişmiş, nüfus potansiyeli yüksek,sermaye birikimi olan teknolojik gelişimini tamamlamış bölgeler daha çok dışardan işlenmemiş tarımsal ve madensel hammadde alarak diğer bölgelere işlenmiş sanayi ürünleri ve teknolojik ürünler satar.

SORU-2-Bu alan ve bölgelerin bazılarının aynı zamanda büyük Pazar alanı olmalarının nedenlerini belirtiniz.

Bu alanların özellikle Amerika,Avrupa ve Uzakdoğu Asya bölgelerinin önemli pazar olmasında nüfusunun özellikle tüketici potansiyeli yüksek nüfusun fazla olması ,bölgede sermaye birikiminin yüksek olması ve teknolojik gelişmeler ile sanayi faaliyetlerinin yoğunluk kazanmasına bağlı olarak önemli bir ticaret merkezi olarak ortaya çıkmaları etkili olmuştur.

SORU-3-Kendinizi uluslar arası ticaret yapan bir şirket sahibi olarak düşünüp harita ile kitabınızdaki tabloyu eşleştirerek kendi ticaret ağınızı oluşturunuz.

Kişisel cevap vermeniz gereken bir soru…Aşağıdaki açıklamadan faydalanabilirsiniz.

Genel mantık olarak ticaret ağı Amerika-Avrupa -Uzakdoğu Asya arasında önemli bir pazar bölgesi olarak yine daha geri kalmış platformdaki Güney Amerika -Afrika bölümlerinden ham madde ticareti şeklinde gerçekleştirilebilir.

ETKİNLİK ÇALIŞMASI SAYFA 152

ETKİNLİK 152/1

Ülke Bölge Adı	Hammadde alanı	Üretim alanı	Pazar alanı
Kuzey Amerika	X	X	X
Japonya		X	X
Avrupa	X	X	X
Çin	X	X	X
Güneydoğu Asya	X	X	X
Kuzey Afrika	X
Orda Doğu	X	X
Nijerya	X
İngiltere		X
Brezilya	X

Kitabınızda sayfa 149 -150 deki haritalardan faydalanılmıştır…

ETKİNLİK SAYFA152/2

Verilen petrol hammaddesi üretim ve pazar bölgeleri

1-Ürettiğinden fazla, ürettiğinden az, ürettiği kadar tüketen ülke yada bölgeleri tespit ediniz.

Ürettiğinden fazla:Amerika,Uzakdoğu,Avrupa

Ürettiğinden az: Orta Doğu,Bağımsız Devletler Topluluğu ,Latin

Amerika,Afrika

Ürettiği kadar: AVUSTRALYA dır.

2-Farklılık olan bölge yada ülkelerde farklılığın nedenlerini tartışınız.

Bu farklılığın ortaya çıkmasında özellikle ürettiğinden çok tüketimin olduğu bölgelerde petrole dayalı sanayinin gelişmiş olması, gelişmişlik ve yoğun nüfus özelliklerine bağlı olarak tüketimin artması etkilidir.Bölgeler arası teknolojik şartlarda da üretim miktarında farklılıklara yol açabilir.Kaynak olmasına rağmen yeterli donanıma sahip değilse bu üretim miktarını düşürür.En belirleyici etken petrole dayalı sanayi faaliyetleri ve nüfus özellikleri denilebilir.

ETKİNLİK SAYFA 152/3

Sanayi üretim alanlarının oluşmasında etkili olan faktörler için:

Sermaye,iklim,ulaşım,teknolojik olanaklar,pazar,konum özellikleri,hammadde özellikleri(japonya hariç) söylenilebilir.

Tarım üretim alanlarının oluşmasında etkili olan faktörler:

İklim şartları, verimli topraklar,su kaynakları,tarımsal sanayiye yönelik hammadde

zenginliği,gıda tüketiminin nüfusa bağlı olarak fazla ,bölgelerin pazar bölgelerine göre konumu etkili olmuştur denilebilir.
SAYFA 155 ETKİNLİK ÇALIŞMASI

Aşağıdaki tablodan ve ön bilgilerinizden hareketle aşağıdaki soruları cevaplandırınız.

Ülke	Gelen turist sayısı	Dünyadaki payı (%)	Turizm Geliri	Dünyadaki Payı
Fransa	76	9,4	42,3	6,2
İspanya	55,6	6,9	47,9	7
ABD	49,4	6,1	81,7	12
Çin	46,8	5,8	29,3	4,3
İtalya	36,5	4,5	35,4	5,2
İngiltere	30	3,7	30,4	4,4
Almanya	21,5	2,7	29,2	4,3
Türkiye	20,3	2,5	18,2	2,7
Avusturya	20	2,5	15,5	2,3

1-Akdeniz kıyısındaki ülkelerin dünya turizmindeki yerini yorumlayınız.

Akdeniz kıyısındaki ülkelere bakıldığında dünya turizminde ön planda yer almaktadır.Uygun iklim şartlarına sahip bir bölge olması deniz turizmini cazip kılıcı bir etkide bulunur.Bulunduğu konum itibariyle önemli bir merkez noktası oluşturur.Geçmişten beri Akdeniz çevresinde kurulan uygarlıklar kültürel turizmi olumlu etkiler.Buradaki turizm faaliyetleri biraz mevsimsel özellik göstermektedir.Yaz aylarında ağırlık kazanır.

2-Tabloda belirtilen ülkelerde,gelen turist sayısı ile ülkelerin turizm gelirleri arasındaki ilişkiyi yorumlayınız.

Gelen turist sayıları her zaman için yüksek turizm gelirini ifade etmeyebilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta turizm faaliyetlerinin yıl boyunca yayılabilmesi ve iyi bir tesisleşme,daha fazla gelir getiren turizm kollarının ön plana çıkmasıdır.Çok turist ucuz fiyat kalitesi düşük tesisler den ziyade yüksek kalite belirli bir fiyat standardı ve gelir getiren turizm kollarının ön plana çıkartılması elde edilen kazancı arttırır.Örnek golf turizmi,yat turizmi,safari turları,

3-Hangi ülkede kişi başına bırakılan döviz daha fazladır.

Rakamlar incelendiğinde gelen turist sayısına oranla elde edilen gelir olarak ABD ön plana çıkmaktadır.ABD de turizm faaliyetlerin yıl boyunca yapılması ve kalite standartlarının yüksek olması gelir getiren turizm kollarının tercih edilmesi sebepler, arasında gösterebilir.

DÜNYANIN HIZLA GELİŞEN ENDÜSTRİSİ TURİZM

ÖLÇME DEĞERLENDİRME 164/165

1-Günümüzde insanların seyahat etmesindeki en önemli faktörler:

Şehir hayatının vermiş olduğu yoğun iş temposuna bağlı olarak: insanların dinlenme,eğlenme ihtiyacı, gelir seviyelerinin yükselmesine bağlı olarak artan gezme, başka memleketleri görme isteği çünkü gelir seviyesi yüksek olan insanlar daha çok turizm faaliyetleri içerisinde bulunabilir, insanların kültürlerine olan düşkünlük geçmişlerini öğrenme isteği, iş seyahatleri, panayır, fuar, festivaller, din, sportif faaliyetler yarışmalar, eğitim öğretim gösterilebilir.

2-Doğa turizminin son dönemlerde artış göstermesinin nedenleri:

Doğa turizminin son dönemlerde artış göstermesinin sebebi insanların yaşam alanlarındaki doğallığın bozulmasına bağlı olarak aşırı kentleşme, iş temposu, teknolojinin hayatımızı aşırı derece etkilemesine bağlı olarak insanların bu ortamlardan uzaklaşma isteği şehirlerdeki gürültü kirliliğinden uzaklaşma duygusu eskiye duyulan özlem gösterilebilir.

3-Turizmin görülmeyen ihracat olarak değerlendirilmesinin nedeni:

Ülkeler mal üreterek ürettikleri malı dış ülkelere satarak gelir elde ederler. Turizm faaliyetlerinde mal olarak dışarıya sattıkları zaten var olan doğa güzellikleri, tarihi eserler,iklim özelliklerinin kendilerine sunduğu avantajlardır özel bir üretim yapmalarına gerek yoktur,bu noktadan yola çıkarak turizm ülkeye döviz girdisi sağlayan ancak yurt dışına bir şey satmadan elde edilen gelirdir.

4-Gelecekte insanları seyahate yönlendiren etmenlerden hangileri daha etkili olacaktır:

Gelir seviyesindeki yükselme, ulaşım hizmetlerinde ki gelişmeler,din,merak ,ve aşırı şehir hayatının verdiği stres,gürültü kirliliğinden kaçma isteği ile ortaya çıkan dinlenme eğlence ihtiyacı iş bağlantıları amacıyla yapılacak seyahatler söylenebilir.

5-Herhangi bir alanın ulusal park olarak belirlenmesinde etkili olan faktörler:

Canlılar için geçmişin izlerini taşıyabilecek eserlerin bulunduğu alanlar olması,doğal ortamın korunduğu çok geniş yaşam bölgeleri olmaları,doğal güzelliklere sahip bir alan olması milli park olarak belirlenmesinde etkilidir.

Örnek: ABD’de Yelowstone parkı geniş bir alan içerisinde doğal yapılarını koruyan gayzerleri, sıcak akarsuları,boz ayıları,kanada geyikleri ile dünya üzerinde en geniş bozulmamış ekosisteme sahip bölgelerden biridir.Yine Afrika kıtasındaki serengeti bölgesi bölgede yaşayan canlılar için son derece doğal kalabilmiş bir yaşam alanıdır.

6-Milli parkların daha çok Afrika ve Amerika kıtalarında görülmesinin sebebi:

Amerika Kıtasının geç keşfedilmesine bağlı olarak insan yerleşimine geç açılması doğal ortamın korunduğu geniş yaşam bölgelerinin olması,bu kıtalarda bazı alanların insan yerleşimine uygun olmayan koşullar taşıması doğal hayatın daha kolay korunmasında etkili olmuştur.

7-Doğaya yönelik turizm etkinlikleri:

Rafting, yayla turizmi,safari,doğa yürüyüşleri,dağcılık örnek verilebilir.

8-Türkler tamamen Orta Asya da kalsalardı bugünkü türk kültürü nasıl olurdu:

Türkler Orta Asya'da kalmış olsaydı bu kadar zengin bir kültürel yapıya sahip olamazdı Çünkü sadece bulunduğu bölgedeki coğrafya şartlarından etkilenecek kültür öğelerini Orta Asya bölgesindeki yaşam koşulları belirleyecek ve çok fazla diğer kültürlerden etkilenemeyecek daha dar kapsamlı bir kültürel yapısı olacaktı.Orta Asya'da tarım koşulları elverişsiz olduğu için tarım daha geri planda yapılabildiği kadar küçük baş hayvancılığa dayalı bir kültür oluşacaktı.Deniz etkisinden kapalı kalacak giyim tarzlarından ,ekonomik faaliyetlerinde daha kısıtlı bir kültürel yapıya sahip olacaklardı.Yine dini yönden İslamiyet’le tanışamama durumu olabilir buda dinin kültüre etkisinde İslamiyet devre dışı bırakabilirdi.

9-Türklerin ilk zamanlar göçebe olarak yaşamasının coğrafi ve beşeri nedenleri nelerdir:

Yer şekilleri, iklim özellikleri, bağımsız yaşama isteği,tarım imkanlarının kısıtlı olmasına bağlı olarak yerleşik hayatı çokta benimsememeleri ,bozkır kültürü etkili olmuştur.

10-Türklerin ilk çıktıkları Orta Asya’dan komşuları moğallar ve Çinlilerden ayıran özellikleri nelerdir:

Çinliler yerleşik hayatı benimsemiş daha pasif özellik gösteren savaşçı olmayan bağımlılık altına girmeye müsait, tarımsal faaliyetlerle uğraşan bir özellik gösterir.

Moğollar hâkimiyet anlayışı olarak orman kültürünü benimseyen yak yık yok et doğrultusunda davranan bir özellik gösterirler.

Türkler ise hâkimiyet anlayışı olarak eşitlik adalet anlayışını savunan bozkır kültürü benimsemiş yarı göçebe yaşayan hayvancılık faaliyetlerinin ön plana çıktığı bir özellik gösterir.

11-Orta Asya’da yaşayan Türkler ile Balkanlarda yaşayan Türklerin ortak ve farklı yönleri:

Devlet yapıları teşkilatlanma olarak aynı özellik gösterirler.Orta Asya Türkleri daha aktif savaşçı ve göçebe hayat bağlı bir yaşam tarzı sürerler.Balkanlardaki Türkler ise yerleşik hayatı benimsemiş bir yaşam tarzı gösterir.Tarımsal faaliyetler ön plan çıkar.Osmanlı sonrası Müslüman özellik gösterirler.

12-Türkiyede yaşayan Türkler İle Özbekistan’da yaşayan Türklerin ortak ve farklı yönleri:

Anadolu da yaşayan Türkler yerleşik hayatı benimsemiş tarımsal faaliyetlerin ön plana çıktığı bir özellik gösterir.Özbekistan’daki Türkler daha çok göçebe hayatı benimsemişlerdir ekonomik faaliyet hayvancılık olarak ön plana çıkar.

Ortak olarak dil birliği din (özellikle Türklerin Müslümanlığı kabulu ile birlikte)birliği ülkü birliği söylenilebilir.

13-Orta Asya ile Türkiye’nin coğrafi olarak benzer ve farklı özellikler nelerdir .Türk kültürünü nasıl etkilemiştir.

Yer şekilleri bakımından iklim özellikleri bakımından bitki örtüsü bakımından iç kesimler benzer özellik gösterebilir.Ancak Türkiye’nin üç tarafının denizlerle kaplı olması en önemli farklılıklardan biridir.Benzer özelliklerine bağlı olarak ekonomik faaliyetlerde hayvancılık ön plana çıkıyor el işleri,halı kilim dokumacılı gibi farklılık olarak Türkiye’deki iklim çeşitliliği gerek tarımsal yapıyı beslenme alışkanlıklarını etkilemiştir.Deniz kültürü Türk kültürü içerisine girmiştir.Türk kültürü etkileşim alanı olarak Anadolu’nun eskiden beri uygun bir yerleşim alanı olmasının verdiği kültürel zenginliğin izlerinden etkilenmiştir.

14-Türklerin Anadolu’yu yerleşim yeri olarak seçmelerinin coğrafi nedenleri:

Yer şekilleri ,iklim ,bitki örtüsü özellikleri yerleşmeye müsayit verimli topraklara sahip olması.

15-Bu soru için Türk kültürünün oluşumunda etkili olan maddi ve manevi değerler hakkında bilgi verilebilir.

Örnek örf adetler,gelenek görenek,giyim tarzı,din,ahlak anlayışı gibi bu soruyu sizin yorumlamanız gerekiyor.

16-Dünyada önemli hammadde alanları olan ülkeler ve bölgeler aynı zamanda Pazar alanlarıdır neden:

Hammadde potansiyelinin yüksek olduğu özellikle geri kalmış ülkeler bu hammadde kaynaklarını işleyecek teknolojiye ve birikime sahip ülkeler değillerdir.

Bu nedenle ellerindeki hammadde kaynaklarını dışarıya işlenmeden satarlar ve kendileri dışarıdan bu ürünleri işlenmiş olarak almak zorunda kalırlar bu nedenle önemli bir pazar alanı oluştururlar.Yine bu tarz ülkeler gelişmişlik seviyesi düşük olduğundan aile

planlaması olmayan nüfus potansiyelinin yüksek olduğu ülkelerdir.Yine yerleşmeye uygun alanların nüfuslanarak hammadde kaynakları ile yakınlık göstermesi de bu ülkelerin önemli pazar olmasında etkili olur.

AŞAĞIDAKİ CÜMLELERDE BOŞ BIRAKILAN YERLERİ UYGUN İFADELERLE TAMAMLAYINIZ

1-SANAYİ
2-ULAŞIM
3---------
4-OTAĞ
5-GÖÇEBE
6-GÖKTÜRK YAZITLARI

AŞAĞIDAKİ İFADELERDEN DOĞRU OLANLARIN YANINA D ,YANLIŞ OLANLARIN YANINA Y HARFİNİ KOYUNUZ.

1-D 2-Y 3-D 4-D 5-Y

AŞAĞIDAKİ ÇOKTAN SEÇMELİ SORULARI CEVAPLANDIRINIZ.

1-B 2-A 3-C 4-A 5-D 6-D 7-B 8-C 9-A 10-C 11-A 12-E 13-D 14-B